BAŁKAŃSKA WOJNA PIERWSZA

BAŁKAŃSKA WOJNA PIERWSZA 1912- Zaledwie kilka dni po zawarciu pokoju kończącego WŁOSKO-TURECKĄ WOJNĘ 1911-1912 Porta znalazła się w sta­nie wojny z Grecją, Serbią i Bułgarią. Po raz pierwszy państwa te zawarły przymierze w celu przejęcia posiadłości, jakie jeszcze pozostały Turcji na Półwyspie Bałkańskim. Do Ligi Bałkańskiej przyłączyła się wkrótce Czarnogóra. Liga (podobnie jak Włosi) ut­rzymywała, że jej chrześcijańskie narody były ciemiężone przez muzułmańskich Tur­ków, zwłaszcza w źle rządzonej Macedonii. Początkowo Liga gotowa była zgodzić się tylko na wprowadzenie reform, w tym auto­nomii dla Macedonii, ale Porta wahała się i wkrótce rozpoczęły się działania wojenne. Armia turecka była nie przygotowana i źle dowodzona. Natarcie wojsk greckich z po­łudnia doprowadziło do otoczenia licznych oddziałów tureckich; Grecy zdobyli całą ich artylerię i środki transportu, następnie wyzwolili Saloniki. Serbska armia zaatako­wała z północy i jesienią 1912 pobiła Tur­ków w bitwach pod Kumanowem i Monas­tyrem (Bitola). Bułgarzy przybyli ze wscho­du, zajęli Trację, gdzie odnieśli zwycięstwo pod Kyrkkilise i Luleburgas nad głównymi siłami armii tureckiej, która została następ­nie zmuszona do odwrotu w kierunku Kon­stantynopola (Stambuł), stolicy Turcji; je­dynie bułgarskim kłopotom z zaopatrzeniem Turcy zawdzięczali to, iż Adrianopol (Edir-

ne) i Konstantynopol nie wpadły w ręce Bułgarów. Grecja i Czarnogóra zignorowały rozejm bułgarsko-turecki (3 grudnia 1912), a na londyńskiej konferencji pokojowej nie udało się uzgodnić roszczeń stron biorących udział w konflikcie na Bałkanach. Tymcza­sem do władzy w Konstantynopolu doszli młodoturcy, którzy zerwali rozejm i wznowi­li walki. 26 marca 1912 Adrianopol poddał się oblegającym go siłom bułgarsko-serbs-kim, trzy tygodnie po zdobyciu przez Gre­ków tureckiej Janiny. Gdy 22 kwietnia 1913 oddziały Czarnogóry zajęły Skutari (Usku-dar), Turcy zmuszeni byli zgodzić się na traktat londyński, narzucony przez wielkie mocarstwa. Turcja utraciła Kretę i europej­skie posiadłości (z wyjątkiem Czataldży i pó­łwyspu Gallipoli). Druga wojna bałkańska 1913. Młodoturcy odrzucili warunki traktatu pokojowego, co spowodowało wznowienie działań wojennych. Początkowo Turcy mieli ogromne szansę na zwycięstwo, gdyż Bułga­ria popadła w konflikt z resztą Ligi Bałkańs­kiej (powodem były plany podziału Macedo­nii). Wojska bułgarskie zaatakowały w czer­wcu 1913 Serbię. Serbowie byli niezadowole­ni, gdyż nie udało się im uzyskać portu nad Adriatykiem, a Czarnogórcy - z powodu oddania Skutari nowo powstałemu państwu, Albanii. W lipcu 1913 wojska serbskie i gre­ckie, działając niezależnie, powstrzymały bułgarską ofensywę. Rumunia wypowiedzia­ła wojnę Bułgarii i armia rumuńska zaczęła posuwać się w kierunku Sofii. 20 lipca 1913 armia turecka zajęła Adrianopol. Bułgaria wystąpiła z prośbą o pokój, przyjęła warunki traktatu w Bukareszcie (10 sierpnia 1913), w którym zrzekła się na rzecz pozostałych członków Ligi Bałkańskiej wszystkich ob­szarów zdobytych w czasie pierwszej wojny. Porta zatrzymała Adrianopol, jednak impe­rium osmańskie utraciło ponad 80 procent swoich terytoriów na Bałkanach i ponad 70 procent europejskiej ludności. Patrz także

ŚWIATOWA WOJNA I 1914-1918.