BURSKA WOJNA PIERWSZA

BURSKA WOJNA PIERWSZA 1880-1881.

(powstanie w Transwalu). Niechęć Burów do Wielkiej Brytanii, wywołana aneksją Trans­walu (niepodległego państwa burskiego) do­konaną przez Brytyjczyków w 1877, doprowa­dziła ostatecznie do wybuchu wojny w końcu 1880. Burowie chwycili za broń i proklamo­wali nową republikę - Republikę Południo­woafrykańską obejmującą terytorium Trans­walu. Pod dowództwem prezydenta S. J. Paula Krugera (1825-1904) i generała Pięta Joberta (1831-1900) Burowie dwukrotnie - pod Laing's Nek i Ingogo - odparli wojska brytyjskie, a 27 lutego 1881 odnieśli zwycięst­wo pod Majuba Hill. Na mocy podpisanej w Pretorii konwencji Republika Południowo­afrykańska zyskała samodzielność w spra­wach wewnętrznych, ale Brytyjczycy zacho­wali niejasno określoną „zwierzchność' nad tym regionem. Druga wojna burska wielka (wojna południowoafrykańska). Odkrycie w 1886 dużych i bogatych złóż złota w południowym Transwalu (obecnym Witwatersrand) spowodowało napływ cudzo­ziemców (głównie Brytyjczyków) i zaostrzyło napięcia między Burami i Brytyjczykami. W 1895 JAMESONA NAJAZD, który miał wywołać powstanie przeciwko Burom, pogor­szył stosunki. W końcu w październiku 1899, gdy wojska chroniące brytyjskie kopalnie nie zastosowały się do ultimatum Burów doma­gających się ich wycofania, Republika Połu­dniowoafrykańska (Transwal) i sprzymierzo­ne z nią Wolne Państwo Orania wypowie-

działy wojnę Wielkiej Brytanii. Dobrze wypo­sażone wojska burskie dowodzone przez Jouberta, Pięta Cronjego (1840?-1911), Loui-sa Bothę (1862-1919), Jacobusa H. De La Reya (1847-1914) i innych uzyskały pierwsze sukcesy zdobywając Kimberly, Mafeking i Ladysmith. (Zwycięstwo Cronjego w bitwie pod Magersfontein 10-11 grudnia 1899 uda­remniło Brytyjczykom pod dowództwem Pau­la S. Methuena [1845-1932] przerwanie oblę­żenia Kimberly, a zwycięstwo Bothy w bitwie pod Colenso 15 grudnia 1899 zmusiło Brytyj­czyków pod wodzą Redversa H. Bullera [1857-1915] do odstąpienia i poddania Lady­smith.) W 1900 z odsiecią przybyły wojska brytyjskie pod dowództwem feldmarszałka lorda Fredericka Robertsa (1832-1914) i ge­nerała lorda Horatio Kitchenera (1850-1916). Roberts wkroczył do Wolnego Państwa Ora­nia, 13 marca 1900 zdobył stolicę, Bloemfon-tein, i w krótkim czasie zajął cały kraj. Brytyjczycy zaatakowali następnie Transwal, w maju i czerwcu zdobyli Johannesburg i Pretorię, co zakończyło regularne działania wojenne. Gdy Wielka Brytania formalnie zaanektowała państwa burskie, Roberts uznał, że wojna się skończyła i powrócił do kraju, ale wojska lorda Kitchenera jeszcze ponad dwa lata prowadziły zacięte walki, nim pokonały oddziały partyzantów, dowodzone przez gene­rałów burskich - Jana Smutsa (1870-1950), Christiaana De Weta (l 854-1922), Bothę i De La Reya. Kitchener pokrył kraj siecią strażnic wojskowych i umieścił w obozach koncentra­cyjnych kobiety i dzieci, co obniżyło morale Burów. Systematyczne działania wojskowe Brytyjczyków doprowadziły do pokonania partyzantów. Burowie uznali w traktacie z Yereeniging z 31 maja 1902 zwierzchnictwo Wielkiej Brytanii w zamian za duże odszko­dowanie i inne ustępstwa.