xŚWIATOWA WOJNA l NA FRONCIE ZACHODNIM

ŚWIATOWA WOJNA l NA FRONCIE ZACHOD­NIM 1914-1918. We wrześniu 1914 Francu­zi i Anglicy zatrzymali szybką i potężną ofensywę na Belgię i północną Francję, podjętą przez Niemców na początku I wojny światowej (patrz marna, pierwsza bitwa nad marną 1914) i zmusili przeciwnika do odwrotu za rzekę Aisne. Na północy sprzy­mierzeni walczyli z Niemcami o panowanie nad Ypres w południowo-zachodniej Belgii i portami nad kanałem La Manche, a na południowym wschodzie odrzucili Niemców z powrotem w Ardeny. Do grudnia 1914 obie strony ustabilizowały się w umocnionych okopach długości prawie 1000 km ciągną­cych się od Ostendy (Belgia) do Douai, Saint-Quentin, Reims, Yerdun, Saint-Mihiel i Luneville (północno-wschodnia Francja) i dalej do granicy szwajcarskiej. Przez następ­ne cztery lata linia walk prawie nie uległa zmianie; mimo częstego huraganowego ogro­mu ciężkiej artylerii i mas żołnierzy wyska­kujących z okopów do walki z nieprzyjacie­lem, zdobycze terytorialne były znikome, a ofiary w ludziach ogromne. Życie w oko­pach dokuczało wszystkim; strach, błoto, zimno i brud tej wojny w okopach opisano w wielu powieściach i pamiętnikach. W1916 Niemcy rozpoczęli kilka kolejnych ofensyw na najpotężniejszą twierdzę sprzymierzo­nych (patrz yerdun, bitwa pod yerdun i9ie), Francuzi wytrzymali wielotygodniowy napór niemiecki. Drugą ofensywę niemiecką alianci odparli w lipcu 1918 i przeszli do kontrofensywy, dzięki której wojska sojusz­nicze dowodzone przez marszałka Ferdynan­da Focha (1851-1929) wyparły Niemców z większej części Francji i Belgii. Kontrofen-

sywa wojsk amerykańskich zmusiła Niem­ców do wycofania się z Ardenów i Saint Mihiel. W miarę zbliżania się końca wojny front zachodni przesuwał się na wschód.