TURKMEŃSKO-TURECKIE WOJNY

TURKMEŃSKO-TURECKIE WOJNY 1400--1473. Za czasów sułtana osmańskiego Bajezida I (1347-1403) Turcja rozpoczęła podbój zachodniej Anatolii. Niespodziewa­ny najazd Timura (1336-1405) i jego zwy­cięstwo pod ANKARĄ w 1402 utrudniło aneksję, ponieważ Timur ustanowił tam księstwa timurydzkie. Tureccy sułtani mieli ponadto dwa inne problemy, mianowicie zapewnienie sobie lojalności wielkich pa­nów, nie wywodzących się z Turków osmań­skich, świadomych swojej potęgi politycznej oraz pokonanie oporu nomadów turkmeń-skich. Do 1421 Turcy nie osiągnęli po­stępów, częściowo z powodu TURECKIEJ WOJNY DOMOWEJ 1403-1413. W 1421 rozpoczął panowanie sułtan Murad II (1403-1451). W okresie swego panowania Murad przekształcił w państwa wasalne wszystkie księstwa timurydzkie z wyjątkiem Karamanu i Dżandaru. Notable, którzy wynieśli go na tron, mieli związane ręce, gdyż Murad opierał się na grupach nieturec-kich i stworzył własną armię zawodową - korpus janczarów - składającą się z nie­wolników chrześcijańskich nawróconych na islam, lojalnych tylko względem sułtana. Do 1444, po rebelii w zawsze niespokojnym

Karamanie, Turcy osmańscy opanowali zna­czną część Anatolii i rozciągnęli swoje terytorium prawie do Azerbejdżanu. Jednak problem turkmeńskich nomadów pozostał nie rozwiązany. Pojedynczo słabe plemiona turkmeńskie osiągnęły pewien stopień zjed­noczenia dzięki podporządkowaniu się nie-ortodoksyjnym stowarzyszeniom religijnym, działającym także jako partie polityczne. Najważniejszą z nich utworzyły plemiona zwane Czerwonogłowymi (Kyzyłbaszowie), znajdujące się pod wpływem derwiszów--mistyków. Na ich czele od 1453 stał Uzun Hasan (1420-1478), będący również od 1453 przywódcą plemion Białych Owiec (Ak Ko-junłu) koczujących w dorzeczu górnego Tygrysu i Eufratu. Drugi związek plemien­ny, Czarne Owce (Kara Kojunłu), władał obszarem na terenie obecnego Iraku i Azer­bejdżanu; do 1466 przesunęli się na teren wschodniej Anatolii. Pobił ich w 1467 Ha­san, który potem zdobył Bagdad i znaczną część obecnego Iraku oraz zachodnią Persję. Będąc przeciwnikiem Turków osmańskich, Hasan stał się osobistością tak znaczącą, że w czasie WENECKO-TURECKIEJ WOJ­NY 1463-1479 władze papieskie pertrak­towały z nim w sprawie udziału Białych Owiec i Karamanu w walce z Konstan­tynopolem. Osmański sułtan Mehmed II Zwycięzca (1429-1481) zdobył Karaman i wypierał Hasana na wschód; Białe Owce poniosły klęskę pod Beszkentem (1473). Porta miała teraz słabe oparcie we wschod­niej Anatolii, gdzie sytuacja skomplikowała się jeszcze bardziej, gdy w 1501 dynastię Białych Owiec zastąpiła w Azerbejdżanie i Persji szyicka dynastia Safawidów; zmiana ta doprowadziła do TURECKO-PERSKIEJ WOJNY 1514-1516.